Trump nih US phunghram a nawnnok kho lo – Salai Bawi Lian Mang

US constitution le US federal system hi a ttha bik asi rih ko. Zeica tiah fawite in nawnnok khawh mi asi lo. Cun US politics hi Baibal I tlaih riangmang in President nih duhpoh nawnnok khawh mi asi lo. Zapi zaran nih cawn setsai lo le thei setsai lo in duhpoh in aukhuan hnawh men ding zong asi fawn lo.

US Kumpi/cozah kong hi a thuk in a kau ngai mi asi. Demoracy le Federal system an hman nak hi kum 260 hrawng asi cang. Vawlei cung ah ralkap tthawngbik, hriamnam ttha bik an I neih I an fimthiam nak “soft power” in Vawlei pi a hip tu ram asi. State 50 pin ah tikulh tampi le territory tampi ai fonh mi ram an si. Ral hriamnam he fimthiam nak le nunziamawi “soft power” he vawlei a hip tu asi.

US nih a ral ngan bik hi khuaruahning le pomning “Ideological” asi kan ti ah cun kan palh lailo dah. Zeica tiah chanthar i US nih a doh mi ral hna hi Europe ah siseh, Korea ah siseh, Vietnam ah siseh, Iraq, Afghanistan, Al Queda, ISIS ral pawl hi ideological tthalo le biaknak kalsual in ai thok mi ruah nak tthalo pawl kha a doh mi asi.

US Politics hi a thuk in a kau tuk. Theih fian ding ah cun kum tampi cawn a hau, ca tampi rel a hau, asi lo ah mah pumpak in US political system chung ah vai ipaih ve ahau.

Political Science a cawng mi poh nih a hmasa bik ah an cawn mi le an rel mi ah aitel ve mi cu nitlak ram lei I Politics an ruah ning timi “Western political thought” hi asi. Nitlak lei Ramsining khuaruat pawl “political philosopher” pawl, Plato, Socrates thok in, Thomas Hobb, Rouseau, John Locke te pawl le ahnu bik ah, US ram dirhtu “founding fathers” pawl George Washington le US Constitution a ttial tu Thomas Jefferson te pawl thok in Linin le Stalin te pawl nih khua an ruah ning tiang in cawn le rel hi asi.

Political Science hi Kumli fai Canada ah ka cawn hnu ah US cozah hi kanmah Chinmi zong nih kan herh zungzal ding hna an si tiah ka ruah caah US cozah rian an ttuan ning le thil sining theih duh ah Amnesty International, Washington DC ah thlali chung intern ka rakttuan. International Advocacy department I Asia Section ah karak ttuan I Burma ram asi lo mi ram ramli in ithim law an ka ti I Indonesia, China, North Korea le Iran karak I thim.

Zarhkhat ah nili chung mah cu ramli hna I event an neih mi le vai itel ve nak a tthat nak poh ah Capitol Hills I US Congress, Senate le State Department ah ni chiar an biachim vangaih, an conference le an meeting ah va kai peng kha asi. Mah cu thlali chung US Congress, Senate le State Department ah Anmesty International Intern dirhmun in advocacy rian ka cawn mi cu ahnu kan mah Chin mi caah a tthahnem taktak.

Zeibantuk kong ah zeibantuk department ton ding, zei kong ahdah a ho khi va ton awk ti pawl a hliah le acang a ka theih ter caah ka lawm khun. Zei ca tiah cu ka experience nih cun networks kau pi aka ser ter khawh, CNF, CHRO le Chinmi hna thong tampi caah tthanhnem nak tampi a chuah pi.

US cozah I abiapi bik party pahnih asi mi Republican le Democratic party hna nih an dirh mi International Republican Institute le National Democratic Institute hna he rian kan ttuan ti. Cu pin ah US congress le State Department nih an dirh mi NED he zong rian kan ttuan ti.

1999 ah US Congress nih International Religious Freedom Act an rak tuah. Cu IRFA congress nih a pass mi ning in US State Department nih International Religious Freedom Report ca 1999 thok in an chuah. Cu IRFA ning cun President Bill Clinton nih Burma ram cu Biaknak lei zalon nak ah siaherh in ngiat ding mi ram “country of Particular Concern tiah arak ti.

Chin Christian timi US cozah nih an kan theih hmasa cem nak le Chinmi US cozah nih hnakkar tenh kan rak sinak I a tihna cu mah cu arak si.2000 kum ah President Bush arak kai. Burma ram cung ah siaherh nak biatak te in a nei mi asi. Kawl ralkap cozah cu US cozah le President dirhmun in siseh, UN mechanism hmang in siseh, US I an hawi ttha asimi European ram pawl he ttangti in Kawl ralkap cozah cu fak ngai in a rak mawhchiat hna.

Kawl ralkap cozah cu visa sanction, economics sanction fak ngai in a tuah hna lio ah CNF member pawl le CNF a ttanh tu Chin refugee pawl cu US patriot acts nih kham hna hlah she tiah Secretary of State nih minthut in ca an rak chuah.

CNF cu US foreign policy he ai khat in Demmocracy, human rights le refigious freedom caah ral a do mi an si I Chin miphun cu democracy le human rights aduh mi, biaknak zalon nak a duh mi an si ti kha US cozah nih kan pompi hna tinak asi ko.2013 President Obama chan ah US AID nih bia an rak ka chimh mi cu US cozah nih hin Burma hi pehtlaih nak dotla in kan tuah cang lai.

Pehtlaih nak kan tuah lai I democratization, good governance, and development lei ah kan hruai lai tiah an rak ka chimh. Mah ah cun Chin State le Shan State hi priority ah kan chiah lai tiah an ti. Mah cu US cozah nih Burma ram kha dotla in kan pehtlaih canglai timi zapi sin an thanh hlan ah an rak ka chimh mi asi.

Democratic cozah an si pek, Republican cozah an si pek Burma ram kong, Chinmi kong ah ka si khawh tawk rian a ttuan tti peng mi ka si. US phunghram constitution, US Federal system, US Democracy system hi zohchunh tlakbik, a tthabik asi ko tiah kan ti lengmang tawn mi cu tutan President Trump nih buainak a chuah pi mi nih hin fiang chinchin in a langhter.

Trump nih Baibal le Kharihfa biaknak kha ningcang lo in amah political base sernak ah a hman mi, Trump nih US state pawl nih an nawl ngeih nak (Federalism I State pawl nawl ngeih nak apek mi) hrawh a timhnak, Trump nih US Democracy phung in dai te le limhang nei te in power transfer rak ituah tawn mi a nawnnok nak, Trump nih Judicial Power le Legislative power nawnnok a timh nak vialte fiang cikcek in a vun lang.

US ram a rak dirh tu “founding fathers” pawl nih hin hmailei kong an rak ruah dih cia hirhiar. Zei caah tiah US constitution biapi in a ttial tu Thomas Jefferson nih hin English Political Philosopher John Locke hi a rak uar tuk I John Locke nih “The Second Treaty of Government” tiah a rak ttial mi cauk kha tampi ai chirhchan tiah an ti.

John Locke nih cun Cozah power hi uktu pakhat sin ah chiah dih lo in Uknak nawl, Phung ser nak nawl le Biaceih nak nawl hi hmun thum ah kan tthen awk asi tiah a rak ti. Cu ning cun US cozah phunghram “constitution” cu an ttial.

Cun State cio nih an nawl neih nak kha tampi in a pek. Mahcu separation of powers ti asi I, minung pahat or bu pakhat sin lawng ah cozah power vialte kan chiah dih ah cun minung cu kan kokek si ning ah mah zawn lawng ai ruat mi kan si caah power ningcang lo in an hman sual lai ti an ruah caah cozah power cu hmunthum ah an tthen nak asi.

Uktu nih phungser tu pawl rianttuan nak ah I thlak lo ding, biaceih nak ah I thlak lo ding, Federal cozah nih State pawl an nawl neih nak kha va hnursuan piak lo ding timi cozah I an phunghram vialte Trump nih nawnnok le hrawh dih a timh. Cucu Baibal ca I tlaih riangmang in le Kharihfa biaknak kha I chirhchan riangmang in lih achim, Lih in mi a forh, lih in mi a tthihphaih.

Cucaah cun Trump cu “Pathetic Liar” “Demagogue” “psychopath” tiah an ti. Cu caah lih a ttawn chom in election ka sung lo ati mi tazacuai nak cu Biaceih zugn 60 nih ceih phu asi lo tiah an hnun piak. A hnu bik ah US ram biaceih zung sangbik “Supreme Court” nih a hnon piak.US president cu a power a ngan tuk mi asi.

A power a ngan tuk mi nih Biaceih nak “Justice system” nawnnok atimh, Phungser nak Legislative nawnnok atimh, State pawl nawlneih nak nawnnok atimh tik ah Ca thiam set sailo pawl, Ca lawng a thiam I mah zawn lawng ai ruat mi pawl, lar a duh mi pawl nih a aw cu an zawn.

Adongh nak bik ah amah nih Vice President I athim mi Kharihfa ttha, zumhtlak mifel asi tiah an timi Mike Pence tiang thah ding le nawn ding in mi a forh hna.Mitcaw pa ruk voikhat bia an I ruah ti asi. Vuipi hi a ngan tuk an ti hi zeidah a lawh hnga kan va zoh ve tuah lai an ti.

Pakhat nih a mei a tongh I um Vuipi an timi hi hrihrual nganpi pei arak si ko hi ati. A dang pakhat nih a nawr a tongh I um vuipi an timi hi Pherzual pei a lawh ko hi ati. Adang pakhat nih a ho atongh I um vuipi an timi hi Feikawl lianpi pei a lawh ko hi ati. A dang pakhat nih a ke atongh I aize vuipi an timi hi Intung lianpi pei a lawh ko hi ati.

A dang pakhat nih a hnak a muai I aize Vuipi an ti mi hi tlakrawh vampang bantuk pei arak si ko hi ati e ti asi. US constitution le government system cu vuipi bantuk asi. Cu US vuipi kha vuipi asi ning taktak in hmuh khawh ding ah cun cawn ahau, ca tampi rel a hau, asi lo ah an mah cozah system chung ah vai ipaih I achung sining va hmuh theih ahau.

Cu lo ah cun US cozah cu hrihrual alo ati na, Pherzual alo ati na kan si ko lai.Thawng theih chan “Information age” kan vun phan I aho poh nih kan duh mi le kan ruah mipoh zalong te in kan ttial ve cio. Asi na in hi kan ttial mi le kan chim mi pawl nih hin thlalang bantuk in kan si ning, khua kan ruah ning, kan fimthiam nak ti bantuk pawl a langhter.

US ram cu kum 260 a upa cang mi ram asi. Ram tthen 50 aifonh mi le tikulh tampi he ralkap ttawngbik, a fim bik mi ram milu million 300 renglo he adirmi ram an si. An constitution cu atu tiang ah a ttha bik tiah mi tampi nih ruah mi asi.

Kum 260 renglo lio ah US founding fathers pawl nih Trump bantuk mah zawn lawng ai ruat mi, a corrupt mi le phunghram hrawh atim tu, Democracy phung hrawh atim tu, Federal phung nawnnok a tim tu le hramhram in power lak (a-naa-ting) atim tuhna runven nak ah US constitution cu rak tuah mi asi. US ram cu ram pical asi bantuk in nusal ttha le pasal ttha hi an rak tamtuk ve.

A corrupt tuk mi pathetic liars le demagogue tiah an timi President Trump kha na thil tuah adik lo tiah ati ngam tu Vice President, Senate Leader, House Leader ti bantuk mi roling pawl kha Pathian nih a pek hna. An mah le an tuahser nak ning cio in tuanbia nih Lai a rel cuahmah hna I hi hnu ah phungbang chim ding in tuanbia ah a tang te lai.

US constitution le US federal system hi a ttha bik asi rih ko. Zeica tiah fawite in nawnnok khawh mi asi lo. Cun US politics hi Baibal I tlaih riangmang in President nih duhpoh nawnnok khawh mi asi lo. Zapi zaran nih cawn setsai lo le thei setsai lo in duhpoh in aukhuan hnawh men ding zong asi fawn lo.

Cattialtu: Salai Bawi Lian Mang

Azi
Azi
Azi cu Faiceu Journal website ah kum 1 leng thawnggpang a leh hnu ah The Chin Express (theihtlei.com, thechinexpress.com le thechinexpress.info) ah kum 3 chung thawngpang 2,000 leng a let/ṭial cangmi asi.

Thawngpang Thar

Aa lomi thawngpang

Lairam dawtu Lalbiakchhungi, Kimkima le Van Hlei Sung nih Chin ralzaam caah concert an tuah lai

Kan ram uknak ṭhat lo ruangah kan miphun nih harnak fak taktak kan tuar cuahmah. Ramchung le Mizoram...

Thawngṭha: Tangka tlawm deuh in Australia kal khawh asi cang

Malaysia le India um Chinmi tampi Australia an phak khawhnak hnga mi tampi hmuh dingin share cio usih. Malaysia...

Pu Vahnie le US Cozah tonnak: Myanmar Democracy Ngahter Ding, Ralzaam Ramthumnak ah Lak Ding

US Kawlrammi Zohkhenhnak Bu (Burmese American Community Institute - BACI) hruaitu Pu Elaisa Vahnie nih Washington D.C. ah...

India nih Pakistan ah missile ka kah sual, ati

India cozah nih, "Pakistan ram ah missile ka kah sual," tiah thawng a thanh. "Missile kahnak seh kan remh...