Ralring Tein Hmai Nawr Kan Hau – Victor Khen Sang

Kawlram cu ralkap nih February 01, 2021 ni in uknak an laak hnu in mipi kut ah uknak ap țhannak in anmah nih alam um mi paoh in uknak tlaih thai kha an i timh cang caah mipi lei kam in dohthlennak tuah ding hi caan arau rih lai, thisen aluang chin chin rih lai i ralring deuh le lungsau deuh in hmai nuar ahau.

Ralkap nih sualnak ngei lomi mipi an thah mi hna (Civilians Executed by Myanmar Army – CEMA) chungkhar le hawikom pawl nih lehrulh i chamnak in thisen aluang len rih te kho mi zong asi. Hi tluk chanthar vulei ah kan hawi ram an țhancho chin cuahmah lio caan, Third World ah mino an țhancho lio pi le fimthiamnak phunphun akarh lio ah ahlun tuk cang mi ralkap uknak Kawlram ah achuah țhan hi cu 8888 lio bantuk khan ralkap uk thai khawhnak dirhmun in adih ding cu asi ti lo.

Civil War le Ralkap

Tutan Kawlram ah -Civil War – ramchung ral athawh ahcun ralkap an sual chin te lai. Kawl ralkap nih uknak tlaih an timh dan hi hriamnam bochan in asi ko caah Civil War chuahter hi anmah hmanh nih ser an duh mi Tactic phunkhat asi. Civil War achuah ahcun hriamnam hman an duh mi vialte an hmanh dih cang lai, an zumh lo deuh mi paoh lunghrinh mi (Suspect) dirhmun in an tlaih hna lai i an hren, an hrem, an thah hna lai.

Cu ti an thil tuah dan cu mipi an kan puh lai i an thah mi hna kha ‘ralkap lei ah na țang ti in anmah le anmah sual an i puh i an i thah mi asi’ tiah TV le Newspapers kip in an thanh te lai. Mipi kha hriamnam in an kan thah pin ah adik lomi thawngpang phun zakip zamh in kan thluak țawl khawh dih kha an i zuam lai. Anmah lila nih khuachung mibu umnak kip ah bom an puak lai i mipi lakah thisen an luan ter lai i cucu mipi nih tuah mi asi tiah an kan puh fawn lai.

Tulio ah tlangcung mi vialte kan i fonh caan asi kan timi khi Kawl ralkap nihcun tulio ah hin zeitin dah kan khuai dih khawh hna lai i anmah le anmah i ral thainak lam zeitin dah kan tuah khawh lai ti kha an rak i zuam ve lai.

1993 -1995 lio hrawng ah KNU-Karen National Union chung ah Buddhist le Khrifa remlonak an ser i an khuai hna bantuk khan tutan ah hin Buddhist pura hna ralkap lila nih bom an puah lai i cucu Khrifa pawl nih bom puah mi asi tiah an kan puh lai i Kawlmi buddhist vialte nih Khrifa vialte huatnak lungput ngeihter kha an i zuam te lai.

Mipi Timh Cia Ding

Acung lei ka țial cia bantuk in ralkap nihcun lam phun zakip in sual ral akan tarh tikah mipi nih hi cu kan i ruah cia asi, lih fangfaro an si ti kha theih cia ahau. Eidin ti-rawl an har ter lai i mipi kha rawl țaam in chiah hna kha an i zuam te lai, cun khuachung umkal hi phih dih an i zuam lai i “Curfew Order” chung ah um dih asi te lai caah cu chung ahcun athli tein an țih deuh mi le lunghrinh mi kha hmuh lo kar ah tlaih khawh an i zuam te hna lai.

Mipi nih caan sautuk cawlcang loin ralkap Curfew Order kha an zulh ahcun ralkap nih cu kar ah uknak hram fehternak an tuah khawh lai caah caan sau zulh lo dingin alam um mi paoh in doh khawh i zuam kha ahau te lai. Ralkap nih hman mi MRTV le tadinca (Newspaper) thanh mi le țialmi paoh zumh lo ding. Ralkap sin ah athli tein thawng petu (informant) asi tiah fiang tein theih mi paoh cu thawng pe kho ti lo ding dirhmun ah chiah colh khawhnak lam aum mi paoh in chiah colh hna ding.

Israel ram luatnak latu David Ben Gurion cu Israel ram luatnak akhel lio ah Jewish Splinter Group hruaitu dirhmun in anmah Israel miphun asi ko nain Mirang sin thawng petu (informant) pawl kha tamtuk arak thah hna caah Terrorist an rak ti nain luatnak (Independent) an hmuh hnu ahcun Israel miphun nih an Hero (Khamhtu Paralțha) ah an chiah. Cucaah mah miphun lila azuartu pawl hi țih anung tukmi an si pin ah kan ral țhawntertu an si caah hloh khawh chung in hloh hmasa an hau tawn.

Ui Hrut Zawtnak (Rabies)

Kawl ralkap cu uknak an ti cang hnu ahcun an biakmi phungki hmanh athat ngam mi le zei bantuk pathian hmanh athat ngam ding an si. Uknak kong ahcun amit acaw i a thinlung amolh cangmi an si. Ui hrut zawtnak bantuk in uknak kha an i hruh pi caah ui hrut nih aseh mi hna cu hruh venak asi bantuk in ralkap nih thluak țawl cang mi pawl khi cu anmah bantuk tluk khin an hrut ve ko.

Cucaah, hi seh ahrang taktak mi ui hrut nih a kaa in ai seh chih mi saruh (Uknak) hei chuh țhan ding hi cu afawi lo taktak mi thil asi caah ralring tein doh ahauh tuknak hi asi. Hi ui hrut lawng hi an si ti lo, anmah nih an seh i arak hrut ve mi inzuat sațil, ar hrut le vok hrut pawl zong hi cuk le seh an hrang viar ve cang ti zong theih chih le ralrin an hau fawn. Terrorist timi ralhrang hi phun 4 an um i cu lakah asualbik, ațha lobik mi cu “State-sponsored Terrorist” timi an si. Cucu mah ramchung minung lila kha thah le nawn in ralhrang uktu pawl khi an si.

Russia & China

Taksa hrem intuarnak atam chin lai, thisen aluang lai, miphun khuai le țhențeek kha an i zuam lai i mah le mah kar ah zumhlonak, thin i hun hnawhnak le lunghrinhnak an ser chin lai. Mipi cawlcanghnak chung ah lung afak chin lai. Cucaah lungsau ahau lai, ralrin ahau lai. Russia le China nih an dirpi hna caah an tla kho lo lai lo ti awk asi lo. Arab Spring timi nichuah laifang ram (Middle East) mipi ral thawhnak nih khan Kawl ralkap nak in ațhawng deuh mi Lybia, Egypt le Tunesia ram te hna hmanh Russia nih a dirkamh cuahmah bu in an thluk thluahmah ko hna khah. Kawlram chin chin cu zei ruang ah an tlak lai lo, an hram in aphur te hna lai.

Naite Russia nih Myanmar Arm Force Day ah telpi ding in Deputy Minister level lawng Kawlram ah an thlah, China nih deputy minister level hmanh athlah lo, ai awhtu (Representative) level lawng an thlah. Tutan Kawl ralkap uknak an laak hi cu hlan (1962 & 1988) bantuk in an tlaih khawh thai te lai ti hi Russia le China hmanh nih an zum tuk ti lo ti afiang.

Nizan Reuters, AP le News dangdang nih an țialmi ah Russia uknak hrampi tlaitu Kremlin cozah nih thawng an thanh mi cu; Kawlram Arm Force Day ni ah Deputy Minister kan thlah mi hi caan saupi Kawlram he kan rak i hawikomhnak langhternak caah asi, an mi thah le lainawn kong ah kan in dirpi ko hna tinak asi lo tiah an thanh.

Cucaah, atulio ah hin Kawlram ralkap hi ramkhat le ramkhat pehtlaihnak -High Level Relationship- in adirpitu ramdang hawikom angei rih hna lo, ramchung cozah zong aser kho rih fawn lo. Uknak chuh ding in mipi kha ral an kan tuk cuahmah lio lawng asi caah an cawlcangh dan hi tapung an thawh cuahmah lio dirhmun (Insurgency) lawng an si rih.

Amit Kho Lomi Mei-alh (Eternal Flame)

Kawl ralkap nih hin hmailei zong ah uknak laak timi lungput hrim an ngeih ngam ti lonak ding tiang khin tutan ah hin mipi duhlonak (Civil Disobedience) cawlcanghnak hi amit kho lomi mei-alh (Eternal Flame) ah caan ter thai ahau. Atulio ahcun ramchung Party politics kong i el caan asi rih lo, mei akaang cuahmah mi innchung kan um lio ahcun kan zapi leng chuak in mei phalh hmasa kha kan rian cio asi. Mei kan phalh dih hnu ah innchung thilri kong cu kan ceih than te hna lai.

Arauh hlan ah ralkap nih ram pumpi ‘Martial Law’ an chuah lai i zanțim ramvai (Midnight Hunters) ah an i cang lai, cun țihnak (Fear) kha mipi cung ah umter dih an i zuam lai i cucu an umter khawh țhan ahcun mipi kan sungnak asi te lai. Cucaah tutan cu kha țihnak hriamnam kha mipi cung ah an chia kho hrimhrim ti lai lo, chanthar mino nih țih an hngal ti lo, vulei abi tuk cang, cellphone pakhat chung ah khua kan sa dih cang. Nihin Yangon thil cang nih minute pakhat ah Kawlram acul dih lawng siloin vulei kil li nih kan theih dih colh. Ramchung le ramleng kha ramri ngei loin kan i peh dih cang.

Minung kan covo le zalonnak (Human Rights & Freedoms) cu hramhram loin chuh khawh chan asi ti lo. Cucaah teinak cu adingmi cawlcanghnak (Justice Movement) chung ah hin aum ko, zeitik ah timi belte kan chim kho lo. Arauh hlan ah Kawlram pumpi nichuah/nitlaak, chak/tlang in ralhruang kutka ai hung dih cang lai i mipi nih Satan ral doh (War Against Evil Incarnate) thok asi cang lai. Tei lo awk ațha lomi ral doh cu tei hlan lo doh kha pumpak pakhat cio kan nunnak, kan thisen le kan thihri chung ah kan thaw chuah chung paoh luang peng ko seh!

Long Live Democracy and Freedom!

Cattialtu: Victor Khen Sang

Azi
Azi
Azi cu Faiceu Journal website ah kum 1 leng thawnggpang a leh hnu ah The Chin Express (theihtlei.com, thechinexpress.com le thechinexpress.info) ah kum 3 chung thawngpang 2,000 leng a let/ṭial cangmi asi.

Thawngpang Thar

Aa lomi thawngpang

Lairam dawtu Lalbiakchhungi, Kimkima le Van Hlei Sung nih Chin ralzaam caah concert an tuah lai

Kan ram uknak ṭhat lo ruangah kan miphun nih harnak fak taktak kan tuar cuahmah. Ramchung le Mizoram...

Thawngṭha: Tangka tlawm deuh in Australia kal khawh asi cang

Malaysia le India um Chinmi tampi Australia an phak khawhnak hnga mi tampi hmuh dingin share cio usih. Malaysia...

Pu Vahnie le US Cozah tonnak: Myanmar Democracy Ngahter Ding, Ralzaam Ramthumnak ah Lak Ding

US Kawlrammi Zohkhenhnak Bu (Burmese American Community Institute - BACI) hruaitu Pu Elaisa Vahnie nih Washington D.C. ah...

India nih Pakistan ah missile ka kah sual, ati

India cozah nih, "Pakistan ram ah missile ka kah sual," tiah thawng a thanh. "Missile kahnak seh kan remh...